Boşanan ebeveynler, ortak velayet kararı alabileceği gibi çocuğun velayeti anne ya da babada olabilir. Bu durumda velayeti alan ebeveyn, karşı taraftan izin almaksızın adres ve şehir değiştirme hakkına sahiptir. Ancak karşı tarafa da çocuğu görme, bağ kurma, bakım ve giderlerini karşılama hakları tanınır. Bu nedenle ayrı şehirlerde olsalar dahi anne ya da babanın çocuğu yasal düzenlemeler kapsamında görme hakkı vardır. Ayrı şehirlerde çocuğu görme hakkı düzenlenirken mahkeme, kişisel ilişki tesisini ön planda tutarak karar alır.
TMK Madde 183’e göre velayeti verilen ebeveynin başka bir şehre taşınması durumu öncelikle çocuk açısından ele alınır. Şayet bu süreç çocuğun yararına görülmezse ve velayetin diğer ebeveyne verilmesinin daha faydalı olduğuna kanaat getirilirse dava açılması ve değişiklik yapılması mümkündür.
Görüş Hakkının Hukuki Temelleri
Görüş hakkının hukuki temelleri, çocuğun ayrı yaşayan ebeveynleriyle düzenli ve nitelikli bir şekilde buluşmasını güvence altına alan düzenlemelerdir. Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin ve Türk Medeni Kanunu’nun bu konuyla ilgili maddeleri mevcuttur. Aynı zamanda mahkemeler, velayet davalarında görüş hakkını göz önünde bulundurarak karar alır. Görüşme planları da çocuğun sağlıklı gelişimini destekleyecek şekilde düzenlenir. Bununla birlikte bu hakkın uygulanması ve denetimi, aile mahkemeleriyle birlikte sosyal hizmetler tarafından yapılır.
Görüş Hakkı Nedir?
Görüşme hakkı, boşanmış ya da ayrı yaşayan ebeveynlere sahip olan çocuğun her ikisiyle de düzenli bir şekilde iletişim kurmasını sağlayan düzenlemedir. Mahkeme, görüşme hakkını düzenlerken çocuğun psikolojik ve duygusal gelişimini ön planda tutar. Bu bağlamda her iki ebeveyne de tanınan haklar aşağıdaki gibidir:
- Görüşmelerin sıklığı, süresi ve şekli mahkeme kararı ya da ebeveynlerin anlaşmasıyla belirlenir.
- Velayeti elinde bulundurmayan ebeveyn, çocuğun gelişimini ve yaşamını takip etme, katkıda bulunma hakkına sahiptir.
- Görüşmeler; çocuğun yaşına, ihtiyaçlarına ve ebeveynlerin durumuna göre belirlenir. Aynı zamanda yer, süre ve sıklık gibi detaylar mahkeme yoluyla ya da anne-baba arasındaki anlaşmayla karara bağlanır.
- Mahkeme, ebeveynler arasında anlaşmazlık durumu söz konusu olduğunda devreye girer. Böyle durumlarda çocuğun çıkarlarını korumak için görüşme düzenlemesi yapılır.
Görüşme hakkı, evliliklerini yürütemeyen ebeveynlerin çocuğun yaşamında aktif ve sürekli bir rol oynamalarını mümkün kılar. Bu sayede çocuk hem anne hem de babasıyla sağlıklı ilişkiler kurar ve duygusal gelişimini en iyi şekilde tamamlar.
Velayet Kararları ve Çocuk Hakları
Velayet, eşler arasında alınan ortak karar neticesinde yahut çekişmeli boşanma davalarında çocuğun üstün menfaati gözetilerek verilir. Bu süreçte çocuğun yaşadığı yer, ekonomik durum, ebeveynleriyle ilişkileri gibi birçok husus göz önünde bulundurulur. Mahkeme, anlaşmalı boşanma dilekçesinde alınmış ortak bir karar olsa dahi çocuğun gelişimini etkileyecek bir durum söz konusu olduğunda velayeti karşı tarafa verebilir. Velayet kararı kapsamında çocuk hakları ise aşağıdaki gibidir:
- Çocuğun sağlığı ve güvenliği, temel önceliklerden biridir. Hem anne hem de babanın çocuğun tüm ihtiyaçlarına ve emniyetine önem vermesi gerekir.
- Mahkeme, çocuğun mevcut eğitim durumunu ve ihtiyaçlarını dikkate alarak velayet kararını verir. Bununla birlikte çocuğun her iki ebeveyniyle de sağlıklı bir ilişki kurma hakkı mevcuttur.
- Velayet kararı verilirken çocuğun kendini ifade etme ve bireysel isteklerini belirtme hakkı vardır.
- Sabinin herhangi bir istismar, şiddet ve ihmalden korunması esastır.
1989 yılında kabul edilen Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi de çocukların haklarını uluslararası düzeyde korur. Buna göre çocuk; dava hakkında bilgilendirilme, duruşmada görüşünü ifade etme, özel temsilci atanmasını isteme ile birlikte usule uygun tüm haklara sahiptir.
Farklı Şehirlerde Çocuğu Görme Hakkı
Farklı şehirlerde çocuğu görme hakkı, velayet anlaşmalarında ve boşanma davalarında düzenlenen bir konudur. Çocuğun çıkarları göz önünde bulundurularak karar verilen hususla ilgili bilinmesi gerekenler şu şekildedir:
- Ebeveynler arasındaki çocuk velayeti anlaşmalarında sabinin hangi sıklıkta ve koşullarda diğer tarafı ziyaret edeceği kararlaştırılır. Evladın yaşadığı şehirle ebeveynin ikamet ettiği yer arasındaki mesafe dikkate alınır.
- Mahkeme, anneyle baba arasında anlaşmazlık söz konusu olduğunda devreye girer ve ziyaret düzenlemesi yapar. İlgili süreçte çocuğun yaşı, ihtiyaçları ve ebeveynlerin durumu göz önünde bulundurularak karar verilir.
- Farklı şehirlerde yaşayan ebeveynler, ulaşım ve konaklama gibi konularda sorunlarla karşılaşabilir. Söz konusu hallerde esnek bir yaklaşımı benimsemek ve çocuğun ihtiyaçlarını ön planda tutmak gerekir.
- Anne ya da babanın çocuğun hayatında düzenli olarak yer alabilmesi için ziyaret sıklığı belirlenir. Aynı zamanda görüşmelerin planlanmasında ve olası sorunların çözümünde ebeveynler arası açık iletişimin varlığına ihtiyaç duyulur.
Yukarıdakilere ek olarak çocuğun yaşadığı şehirdeki okul, arkadaş çevresi ve diğer sosyal ihtiyaçlar da dikkate alınır. Eğer şehir değişikliği çocuğun duygusal ve psikolojik gelişimini olumsuz yönde etkileyecekse velayet kararında değişikliğe gidilmesi mümkündür.
Çocuğu Görme Hakkı için Alternatif Yollar
Ebeveynleriyle görüşme, çocuğun en temel haklarından biri olmakla birlikte psikolojik ve duygusal gelişimi açısından önem arz eder. Ancak anne ve baba arasındaki anlaşmazlıklar ya da coğrafi engeller, söz konusu hakkın uygulanmasını zorlaştırabilir. Bu gibi durumlarda çocuğu görme hakkı için başvurulabilecek alternatif yollar şu şekildedir:
- Arabulucular, ebeveynler arasında bir anlaşma sağlamak ve görüşme düzenlemelerini yapmak için yardımcı olur. Bu süreçte aile danışmanları, taraflar arasındaki iletişim sorunlarını çözer ve çocuğun yararını göz önünde bulunduran görüşme planı hazırlar.
- Anne ve baba arasındaki sağlıklı iletişim, çocuğun düzenli görüşme hakkının yerine getirilmesinde önemli olan faktörlerden biridir. Bu bağlamda sorunlar, karşılıklı anlayış ve iş birliğiyle çözülmelidir.
- Ebeveynler arasında anlaşmazlık varsa ve çocuğun görme hakkı ihlal ediliyorsa aile mahkemesine başvurulmalıdır. Resmi bir düzenleme talebinde bulunulması halinde mahkeme kararıyla çocuğu görme hakkı tanınır.
- Aile ve sosyal hizmetler kurumları, çocuğun bakımı, anne ve baba arasındaki ilişkileri desteklemek amacıyla birtakım alternatifler sunar. Uzmanlar, çocuğun menfaatlerini korumak amacıyla ebeveynlerle görüşmeler düzenler. Bunun yanı sıra anne ve baba, evlatlarıyla daha iyi iletişim kurmak adına eğitim ve destek programlarına dahil olabilir.
- Fiziksel uzaklık sebebiyle farklı şehirlerde çocuğu görme hakkı sekteye uğruyorsa video ve telefon görüşmeleri gibi uzaktan iletişim yöntemleri kullanılabilir.
Hukuki destek ve danışmanlık, çocuğu görme hakkıyla ilgili yaşanan sorunları çözme noktasında mühim bir yere sahiptir. Bu süreçte Ankara boşanma avukatı ile irtibat kurulması ve detaylı bilgi alınması mümkündür. Hukuki danışmanlar, işlemlerin nasıl yürütüleceği konusunda rehberlik ederek alternatif çözüm yollarının uygulanmasını mümkün kılar.
Ayrı Şehirlerde Görme Hakkını Düzenleyen Mahkeme Kararları
Mahkeme, boşanan çiftin çocuğunun velayetini anne ya da babaya verebilir. Bu gibi durumlarda karşı tarafın, farklı bir şehirde yaşasa dahi evladını görme hakkı mevcuttur. Çocuğunu göremeyen ebeveynin mahkemeye başvurma hakkı da vardır. Bununla birlikte mahkeme, velayeti elinde bulundurmayan tarafın çocuğu görmesinin psikolojik, ruhsal ve fiziksel gelişim açısından zararlı olduğuna kanaat getirirse aksi bir karar alabilir. Böyle bir durum söz konusu değilse kişi, ebeveyn hakları kapsamında çocuğunu görebilir. Anne ya da baba, herhangi bir gerekçeyle evladını diğer tarafa göstermeme yapamaz.
Velayet hakkını elinde bulunduran taraf, çeşitli sebeplerden dolayı yerleşim yerini değiştirebilir. Bu tarz durumlarda velayetin yeniden düzenlenmesi şart değildir. Ancak yapılan şehir değişikliği, çocuğun sağlığını ve eğitimini olumsuz etkiliyorsa, istikrarlı bir çevrede büyümesinin önüne geçiyorsa mahkemenin farklı bir karar almasına rastlanabilir. Bununla birlikte velayet sahibi ebeveyn, diğer tarafın çocuğu görmesini engellemek için yerleşim yerini değiştiriyorsa benzer bir sonuç ortaya çıkabilir. Bu çerçevede şehir değişikliği, kişisel ilişki hakkını sürekli engelliyorsa velayet, diğer tarafa geçebilir.
Ayrı şehirlerde görme hakkını düzenleyen mahkeme kararları, davanın özgünlüğüne göre farklılık gösterir. Örneğin; mahkeme, ebeveynlerin birinin İstanbul’da diğerinin Ankara’da yaşadığı durumda çocuğun her ikisiyle de düzenli vakit geçirebilmesi için iki ayda bir düzenli ziyaret öngörür. Aynı zamanda seyahatler, hafta sonları gerçekleştirilecek şekilde planlanır. Mahkeme, çocuğun yaz tatillerinde hem anne hem de babasını ziyaret etmesi için daha uzun süreli düzenlemeler de yapabilir.
Çocuğu Göstermeyen Anneye Ceza Ne Olabilir?
Türk hukuk sisteminde bir çocuğun gösterilmemesi durumu, velayet ve çocuk hakları kapsamında ele alınır. Türk Medeni Kanunu’na göre ebeveynler, çocuklarının bakım ve gözetiminden sorumludur. Ayrıca çocuklarının refahını sağlamakla yükümlüdürler. Çocuğun gösterilmemesi, velayet hakkının ihlali anlamına gelebilir. Böyle bir durum çocuğun psikolojik ve fiziksel sağlığı üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir. Anne ya da baba tarafından çocuğun gösterilmemesi, mahkeme kararı ile sabinin en iyi menfaatlerini gözeterek düzenlemeler yapılmasını gerektirir.
Yapılan ihlaller, Aile Mahkemesi tarafından değerlendirilen durumlar arasında yer alır ve anneye çeşitli hukuki yaptırımlar uygulanır. Ceza, çoğu durumda çocuğun sağlıklı bir şekilde büyümesi ve gelişmesi için gerekli olan düzenlemelerin sağlanamaması nedeniyle verilir. Annenin çocuğu göstermemesi; sabinin diğer ebeveynle olan ilişkisini ve bakımını ihlal ettiği için mahkeme gözetimin yeniden düzenlenmesine ya da velayet hakkının değiştirilmesine karar verebilir. Ayrıca ilgili mevzuat çerçevesinde çocuk hakkının ihlali nedeniyle anneye maddi ve manevi tazminat ödenmesi de söz konusu olabilir.
Boşanan Eşin Çocuğu Şehir Dışına Çıkabilir mi?
Boşanan eşin çocuğunun şehir dışına çıkıp çıkamayacağı çeşitli hukuki düzenlemelere göre belirlenir. Velayet, anne ve baba arasında paylaştırılıyorsa seyahat için her ikisinin de onayına ihtiyaç duyulur. Bununla birlikte çocuğun bakımı ve diğer sorumlulukları tek bir ebeveynin üzerindeyse şehir dışına çıkma durumuna da yalnızca sorumlu anne/baba karar verir. Ancak böyle durumlarda karşı tarafın görüş hakları ihlal edilmemeli ve çocuğun menfaatleri de gözetilmelidir.
Mahkeme, boşanma sürecinde çocuğun şehir dışına çıkmasıyla alakalı özel düzenlemeler yapmış olabilir. Aynı zamanda sabinin diğer ebeveyniyle düzenli olarak görüşme hakkı mevcut ise seyahat durumunda bu konuda mağduriyet yaşanmaması için gerekli önlemler alınmalıdır.
Eski Eşim Çocuğumu Göstermiyor Ne Yapabilirim?
Türkiye’de çocuğun ebeveynleriyle düzenli olarak görüşme hakkı yasalarla korunur. Söz konusu hakkın ihlali, birtakım hukuki sonuçlara sebebiyet verir. Bu durumdan mustarip olanlar, çocuklarını göremediklerine dair yazışmaları, mesajları ve diğer belgeleri toplamalıdır. Tarafların anlaşamadığı hallerde arabuluculuk hizmetlerinden yararlanılarak eski eşle iletişim kurulabilir. Doğrudan çözüm bulunamazsa aile mahkemesine başvurmak da bir diğer yöntemdir. Mahkeme, mevcut düzenlemeleri gözden geçirerek yeni bir görüşme planı hazırlar.
4 Ağustos 2022 tarihinde yürürlüğe giren yeni yönetmelik, çocuk teslim işlemlerinin Adli Destek Mağdur Hizmetleri Müdürlükleri aracılığıyla yapılmasını öngörür. Bununla birlikte yapılan yasal uyarılara rağmen çocuğunu göstermeyen ebeveyne üç ay hapis cezası uygulanır.
Çocuğu Göstermeyen Velayeti Kaybeder mi?
Velayeti elinde bulunduran ebeveynin çocuğu göstermemesi, doğrudan bu hakkın kaybına yol açmaz. Ancak mahkeme, çocuğun menfaatlerini gözeterek ve anne ya da babanın sorumluluklarını değerlendirerek karar verir. Bu çerçevede çocuğun her iki ebeveyniyle de görüşme hakkı korunur. Taraflardan birinin bu yükümlülüğü yerine getirmemesi halinde ise yasal işlemlerin uygulanması muhtemeldir.
Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 2002/3930 Esas 2002/4731 numaralı kararı, bu konuyla yakından ilişkilidir. İlgili kararda davacı, karşı tarafın çocuğuyla görüşmesine engel olduğunu belirterek velayetin değiştirilmesini talep etmiştir. Yargıtay, yerel mahkemeye ait davanın reddi kararını kanunla bağdaştırmadığı için bozma hükmü vermiştir.
Çocuğun Görme Hakkı İçin Alternatif Yollar
Boşanma sürecinde çocuğu görme hakkı, ayrılma kararı alan çiftlerin göz önünde bulundurması gereken hususlar arasındadır. Süreç devam ederken verilen geçici ve dava neticesinde hükmedilen nihai karar, velayeti almayan taraf ile çocuk arasındaki kişisel ilişki şartlarını da belirler. (TMK 182/1, 323)
Ebeveynler arasındaki velayet anlaşmaları, çocuğun hangi sıklıkta ve koşullarla karşı tarafı ziyaret edeceğine dair detaylar içerir. Mahkemeler, genellikle ayda iki, bayramlarda bir gün, ara tatillerde haftalık görüşmeye yönelik karar verir. Ancak anne ve baba arasında söz konusu hususlarda anlaşmazlık varsa çocuğun görme hakkı için aile mahkemesine başvurulur. Bunun yanı sıra sorunların çözümü için arabuluculuk hizmetlerinden faydalanmak mümkündür. Mahkeme tarafından gerçekleştirilen geçici ve sürekli düzenlemeler de çocuğun görme hakkının adil bir şekilde sağlanmasına imkan tanır.
Çocuğun görme hakkı, anne ve babadan ibaret değildir. Dede, anneanne, babaanne, hala, dayı ve amca gibi üçüncü kişilerle de görüşmek isteyebilir. Bu bağlamda karar alınırken Türk Medeni Kanunu’nun 325/1 maddesine uygun bir şekilde hareket edilir.
Sık Sorulan Sorular
Velayeti Annede Olan Çocuğun Babanın Onayı Olmaksızın Şehir Dışına Çıkışı Suç mudur?
Velayeti annede olan çocuğun babanın onayı olmaksızın şehir dışına çıkışı suç değildir. Bunun nedeni, annenin çocuğun bakımı ve onu ilgilendiren kararlar üzerinde geniş bir yetkiye sahip olmasıdır. Ancak böyle bir durum, babanın velayet hakkını ihlal ediyorsa kendisinin itiraz hakkı olabilir. Örneğin; anne, çocuğu mahkemenin belirlemiş olduğu günlerde babasına teslim etmek zorunda olduğu için bu tarihlerde şehir dışına çıkarılmaması gerekir.
Ortak Velayette Çocuk Şehir Dışına Çıkabilir mi?
Seyahat hakkı anayasa tarafından güvence altına alınmıştır. Bu bağlamda ortak velayet olsa dahi anne ya da babanın diğer ebeveynden bu konuda onay alması şart değildir. Ancak konuyla ilgili bilgilendirilme yapılması, çocuk ve ailesinin hakları açısından uygun bir yaklaşım olacaktır.
Velayeti Annede Olan Çocuk Babasıyla Yurt Dışına Çıkabilir mi?
Velayeti annede olan çocuğun babasıyla yurt dışına çıkabilmesi için göz önünde bulundurulması gereken birtakım hususlar mevcuttur. Baba, ilgili eylemi gerçekleştirmeden önce annenin rızasını almak durumundadır. Bununla birlikte bazı ülkeler, çocukların seyahatlerinde her iki ebeveynin de onayını isteyen kurallara sahiptir. Özel durumlarda ise mahkeme kararı alınması gerekir.
Velayeti Alan Anne Şehir Değiştirebilir mi?
Velayeti elinde bulunduran anne, çocuğun menfaatini gözeterek ve hukuki düzenlemelere uygun olacak şekilde şehir değiştirme hakkına sahiptir. Ancak annenin babayı bilgilendirmesi ve görüşme düzenlemelerini dikkate alması önemli bir husustur.
Velayeti Annede Olan Çocuğu Baba Şehir Dışına Çıkarabilir mi?
Velayeti annede olan çocuğu babanın şehir dışına çıkarabilmesi bazı hususlara bağlıdır. Bu gibi durumlarda annenin iznine ve bilgilendirilmesine ihtiyaç duyulur. Aynı zamanda mahkeme kararı gerektiren durumların da meydana gelmesi muhtemeldir. Örneğin; uzun süreli ya da yurt dışına seyahat söz konusuysa velayet ve çocuğun menfaatleri dikkate alınarak yasal süreçlere bağlı kalınır.
